شانکر
هسته داران
Pseudomonas syringae pv.
syringae
Pseudomonas syringae pv.
morsporonorum
شانکر هسته داران از جمله بیماری های
مهم هسته داران در مناطق کاشت این درختان می باشد هرجا که آب و هوای مرطوب در
دسترس باشد گسترش و انتشار بیماری بیشتر شده و اپیدمی این بیماری رخ می دهد. به
علت صدمه به درختان و کاهش محصول تخمین دقیق خسارت آن دشوار است و گاهی حتی تا 80%
کاهش محصول مشاهده می شود، این بیماری در مناطق مختلف گلستان بر روی هسته داران
گزارش شده است.
بارزترین نشانه بیماری، تشکیل شانکر
توام با ترشح انگم روی تنه وشاخه است.
شانکرها اغلب در محل سیخکهای آلوده به
چشم می خورند وپس از ظهور از چهار طرف وبیشتر در قسمت بالا گسترش پیدا می کنند محل
ایجاد شانکر در آغاز کمی فرورفته، رنگش قهوه ای وکمی تیره تر از بافتهای سالم
اطراف است. شانکرها بیشتر در پاییز وزمستان ایجاد می شوند ودر اوایل بهار کاملاً
مشهود ند. در بهار هنگام باز شدن جوانه های درخت صمغ از بافتهای اطراف شانکر ترشح
شده، به سمت پایین روی پوست شاخه های درخت جریان پیدا می کند. شانکرهایی که از
اطراف آنها صمغ تراوش نمی شود اغلب نرمتر، رطوبت بافتهای آلوده آنها بیشتر
وفرورفته ترند. چنانچه شانکر گرداگرد شاخه یا شاخه اصلی را فراگیرد. برگهای قسمتی
از شاخه که بالای محل شانکر قرار دارند به سمت بالا جمع شده، سپس می ریزند. پس از
آن شاخه های مبتلا که برگ آنها ریخته، کم رنگ ویا زرد شده، در مدت چند هفته می
خشکند. چنانچه پوست محل شانکر روی شاخه وتنه را برداریم، رگه های
قهوه ای در بافت زیر پوست در جهت فوقانی
شانکرکه نشانه پیشروی باکتری هاست دیده میشود.
آلودگی وظهور علامت بلاست جوانه ها در
درختان گیلاس وزردآلو شدیدند. ابتدا فلس جوانه های آلوده وسپس تمام قسمتهای جوانه ها
قهوه ای شده میخشکند وسطح آنها از صمغ پوشیده می شوند آلودگی وانهدام جوانه ها در
مرحله گلدهی درخت کاملاً محسوس هستند، به گونه ای که گلهای درختان بیمار در
مقایسه با گلهای درختان سالم بسیار کمترند.
در شرایط مناسب گلهای درخت به شدت آلوده
میشوند. گلهای آلوده، حالت آب گز پیدا کرده، رنگشان قهوه ای شده، پژمرده وخشک می
شوند وروی سیخکها آویزان باقی می مانند.
آلودگی ممکن است از محل گلهای خشکیده به
سیخکها سرایت کند وبلاست سیخکها را به وجود آورد.
روی برگهای آلوده، لکه های آب گز به قطر
1تا3 میلی متر ظاهر می شوند. به تدریج که
لکه ها بزرگ تر میشود رنگشان قهوه ای شده، سرانجام، بافت برگ در محل لکه ها خشک و
شکننده میشود و می ریزد وبرگها حالت غربالی یا پارگی پیدا می کنند(شکل بالا)
روی میوه های آلوده لکه های قهوه ای
تیره وفرو رفته به اندازه 2تا3 میلی متر ظاهر می شوندکه ممکن است با صمغ توام
باشند. بافتهای زیر لکه های میوه به رنگ قهوه ای یا تیره در می ایند واسفنجی می
شوند.
عامل بیماری
عامل بیماری شانکر باکتریایی درختان
میوه هسته دارPseudomonas syringae pv. syringae نام دارد. این باکتری
میله ای شکل، گرم منفی
هوازی و دارای بیش از یک تاژک قطبی است وکپسول دارد. در محیط کشت رنگ فلورسنت سبز
تولید میکند. تعدادی از نژادهای باکتری فوق الذکر جزء باکتریهای مولد یخ بوده،
باعث ایجاد سرمازدگی در درختهای می شوند، این باکتری ها در بافت آلوده تولید فیتو
توکسین سرینگومایسین هم نموده که در پر آزاری باکتری دخالت دارد.
چرخه بیماری
باکتری عامل بیماری داخل شانکرهای فعال،
در جوانه ها وشاخه های آلوده یا سالم درختان زمستان گذرانی می کند. شاخه ها بیشتر
در پاییز وزمستان آلوده می شوند. باکتریها از راه بن جوانهها آلوده سیخکها، محل
قطع شاخه های هرس شده، محل جداشدن دمبرگ یا محلهای صدمه دیده وارد شاخهها میشوند
وسپس از طریق بین سلولی در بافتهای گیاه پیشروی کرده، واردبافتهای پارانشیمی
وآوندها می گردند( شکل 3-13) بیمارگر گاهی در پارانشیم زیر پوشت حفره هایی ایجاد
میکند که مملو از باکتری می شوند.
شانکرها در پاییز هنگام خواب درخت به
سرعت در شاخه ها وجوانه ها ایجاد میشوند.
توسعه شانکر در هوای سرد متوقف نمیگردد و از زمان پایان سرما وشروع رشد سریع
درخت، تسریع میشود. شانکرهای واقع درجهت
جنوبی درخت به علت گرما وآفتاب، بیشتر وبزرگتر هستند. شانکرها معمولاً با
حدود مشخص، قهوهای رنگ وگاهی آغشته به صمغ هستند.
توسعه شانکر ها هنگام گرم شدن هوا وشروع
فعالیت شدید درخت به علت تشکیل بافت کالوس (پینه) محدود یا متوقف وشانکرها غیر
فعال می شوند، ولی تعدادی از شانکرها که بافت کالوس اطراف انها کامل نمی شود فعال
باقی مانده، در سال بعد توسعه پیدا می کنند
.
به نظر می رسد آلودگی جوانه ها از راه
منافذ موجد در فلسها به وجود می اید که بعداً به بن جوانه ها سرایت کرده، باعث
انهدام قسمتهای پایین جوانه ها میگردد. بیشتر آلودگیهای جوانه ها
در ماههای زمستان به وجود میآیند. پیدایش آلودگی روی جوانه ها، گلها و برگهای
جوان با سرمازدگی تسهیل می شود.
الودگی گلها معمولاً از راه منافذ طبیعی
یا زخمهای حاصل از حشرات وغیره روی می دهد. در شرایطی که هوا بسیار مرطوب باشد،
باکتری می تواند به سرعت در قسمتهای مختلف گل نفوذ کرده، به سیخکها وجوانه های
میوه دهنده برسد وباعث ایجاد شانکر گردد.
برگها وقتی بسیار جوان هستند وهوا مرطوب
وسرد وبارندگی با باد شدید توام باشد آلوده می شوند. آلودگی در برگها از راه روزنه
ها رخ می دهد. باکتریها پس از ورود به بافتهای برگ بین سلولها مستقر شده، باعث مرگ
بعضی سلولها ودر نتیجه لکه روی برگ می شوند. در شرایط مرطوب باکتریها داخل گیاهان
بیمار به صورت قطرات لعاب مانند به خارج تراوش، با حشرات، زنبور عسل یا قطرات
باران پخش می شوند.
مبارزه
استفاده از کودهای آلی و آهن دار ضروری
است. استفاده بیش از حد کود ازته نیز مشکل ساز است. در ضمن پس از هر بارهرس در در
فصل بهار بایستی ادوات و قیچی هرس ضدعفونی گشته و محل زخم ها با چسب باغبانی
پوشیده شود و سریعاً سرشاخه های آلوده جمع آوری و سوزانده شود.
استفاده از دوز 3 در هزارسم اكسي كلرور
مس مرحله (فصل پاييز قبل از ريزش برگها،اواخر فصل زمستان قبل از تورم جوانه ها و
فصل بهار بعد از ريزش گلبرگها) بهترين نتيجه را در پي دارد. در دوز 4 در هزار
انجام دو بارسمپاشي در فصل پاييز- قبل ازريزش برگها و اواخر فصل زمستان-قبل از
تورم جوانه ها موثر است. نلفيق سم اكسي كلرورمس 4 در هزار + شعله گرفتن محل شانكرها
و به ویژه حاشیه های آن به مدت 5 تا 20 ثانیه تا شروع سوختگی و در آمدن صدای
ترکیدگی بافت که بهتر است این تیمار در اوایل تا اواسط بهار اجرا و در صورت لزوم
دو تا سه هفته پس از آن تکرار گردد+ پانسمان محل تراشيده شدن شانكرها با چسب
باغباني در كنترل شانكرها و كاهش آسيب به جوانه ها موثر مي باشد. يافته
اخير مي تواند راهكار مناسبي براي كنترل شانكر باكتريايي درختان مسن بخصوص روي
درختان زردآلو باشد. (پوزشی میاب و همکاران، 86)
مراحل تراشیدن زخم و پوشاندن ان با
محلول بردو
.شانکر باکتریایی وقتی در باغی شیوع پیدا
کرد کنترل آن بسیار مشکل است، لذا همه سعی باغدار باید متوجه جلوگیری از آلودگی
درختهای باغ باشد. بنابراین هنگام احداث باغهای جدید یا واکاری در باغهای قدیمی
حتماً باید از نهالهای سالم وعاری از این بیماری استفاده شود.
کلیه درختان بیمار چهار بار سمپاشی شوند. دفعه
اول: موقع ریزش برگهای درختان در پاییز، دفعه دوم: اواخر زمستان تا اوایل بهار پیش
از شکفتن جوانه ها وقبل از باز شدن گلها با مخلوط بر دوی 2/1 درصد، دفعه سوم: بعد
از ریزش کامل گلبرگها ودفعه چهارم : بعد از تشکیل میوه ها با مخلوط بر دوی رقیق.
درسمپاشیهای سوم وچهارم می توان از قارچ کشهای آماده مسی مانند اکسی کلرورمس وغیره
به نسبتهای توصیه شده استفاده نمود. اگر مایع بردوی غلیظ (2/1 درصد) در بهار برای
سمپاشی به کار رود، گیاه سوزی ایجاد می شود